تجهیزات آزمایشگاهی مجموعه ای از دستگاه‌ها، ابزار و وسایل آزمایشگاهی هستند که وجود آنها در آزمایشگاه برای محققین و دانشمندان بسیار حائز اهمیت است. زیرا، برای انجام آزمایشات دقیق، تحقیق و پژوهش کاربرد بسیار بالایی دارند. در این مطلب می‌خواهیم درباره انواع تجهیزات آزمایشگاهی صحبت کنیم.
انواع تجهیزات آزمایشگاهی
هر آزمایشگاه برای دست‌یابی به نتایجی دقیق و انجام آزمایش‌های موفق نیاز به مجموعه‌ای از تجهیزات و لوازم دارد. این تجهیزات بسته به نوع آزمایشگاه متفاوت بوده و بر اساس نوع کاربردی که دارند ابزارهای ساده تا دستگاه‌های پیچیده را شامل می‌شوند. هر چقدر تجهیزات استفاده شده در آزمایشگاه، دقیق تر و به روزتر باشد نتیجه ی آزمایش‌ها از دقت بیشتری برخوردار خواهد بود. در ادامه می‌خواهیم به انواع تجهیزات آزمایشگاهی و کاربرد آنها بپردازیم. تجهیزات آزمایشگاهی نیز مانند منسوجات بیمارستانی بسیار پرکاربرد و فرار است.
میکروسکوپ
میکروسکوپ یکی از رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی است که برای بررسی ارگانیسم‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند. میکروسکوپ‌ها انواع بسیار متنوع و پیچیده‌ای دارند. مثلا میکروسکوپ‌های نوری با استفاده از نور و مجموعه‌ای از لنزهای بزرگنمایی امکان بررسی میکروارگانیسم‌ها و ذرات بسیار کوچک را فراهم می‌کنند. در مقابل میکروسکوپ‌های الکترونی برای تشکیل یک تصویر بزرگ از پرتو الکترونی استفاده کرده و در نتیجه قدرتمندتر هستند.
سمپلرهای آزمایشگاهی
در همه ازمایشگاه‌های مدرن و پیشرفته سمپلرهای آزمایشگاهی را خواهید دید. در حقیقت بیش از 6 دهه است که سمپلرها به بخشی جدایی‌ناپذیر اغلب آزمایشگاه‌ها از جمله آزمایشگاه شیمی، تشخیص طبی، داروسازی، پزشکی قانونی و … تبدیل شده‌اند. سمپلرهای آزمایشگاهی که جهت حجم‌برداری دقیق از نمونه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، بسته به نوع نمونه و نیاز کاربر در مدل‌ها و با حجم‌های متنوعی عرضه می‌شوند.
لوله‌های آزمایش
لوله آزمایش یکی از رایج‌ترین تجهیزاتی است که در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. لوله‌های آزمایش بسته به کاربردهای مختلف در انواع و ابعاد گوناگون و در جنس‌های مختلفی عرضه شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طور مثال لوله‌های فالکون (مخروطی) برای سانتریفیوژ کردن مواد مناسب هستند. این تعداد زیاد لوله منجر به بی نظمی محیط آزمایش خواهد شد. به همین دلیل است که هر آزمایشگاهی نیاز به تعداد زیادی جالوله‌ای دارد تا به کمک آن به انواع لوله‌های مورد استفاده در آزمایشگاه نظم بخشد.
شیشه ساعت
از جمله رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی، به ویژه در آزمایشگاه‌های شیمی، می‌توان به شیشه ساعت اشاره کرد. شیشه ساعت یک قطعه شیشه مقعر است که به طور معمول برای نگهداری مواد جامد، تبخیر مایعات و گرم کردن مقادیر کمی از ماده استفاده می‌شود.
بوته چینی
بوته چینیکه نام دیگر آن کروزه است، یک ظرف کوچک است که معمولاً از جنس چینی است. از آنجایی که همه ظروف شیشه‌ای آزمایشگاهی برای گرم کردن مناسب نیستند و ممکن است حین گرم کردن مواد آسیب دیده و بشکنند، بوته چینی یک ابزار مناسب برای گرم کردن مواد محسوب می‌شود. بوته چینی حاوی ترکیباتی است که در برابر حرارت مقاوم هستند. به منظور حفظ مواد موجود در بخار ماده‌ی گرم شده، اغلب بوته‌چینی‌ها درب‌دار هستند.
شیشه الات آزمایشگاهی
شیشه‌آلات آزمایشگاهی به شکل بشر، ارلن، مزور و …قسمت جدایی‌ناپذیر از آزمایشگاه‌ها هستند. این ظروف به دلیل ویژگی بی‌اثر بودن به کاربر آزمایشگاه اجازه می‌دهند تا به راحتی مواد شیمیایی مختلف را درون آنها نگهداری کند. با این وجود، تمامی شیشه‌آلات آزمایشگاهی از ویژگی‌های یکسانی برخوردار نیستند. مواد مختلفی در ساخت شیشه‌آلات آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند که این امر سبب تغییر در ویژگی‌های این ظروف خواهد شد. یکی از انواع شیشه‌آلات آزمایشگاهی پرکاربرد فلاسک‌های حجمی (ارلن) هستند. فلاسک حجمی نوعی ظروف شیشه‌ای است که برای نگهداری حجمی از مایعات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در آزمایشگاه‌های شیمی از این ظروف برای تهیه محلول‌های استاندارد و یا رقیق کردن آنها استفاده می‌شود. ارلن در اندازه‌های مختلف و متناسب با نیازهای گوناگون تولید می‌شوند. یک کاربر آزمایشگاهی و بسته به مقدار محلول مورد نظرشان، می‌توانند از ارلن 50 میلی لیتر ، 125 میلی لیتر ، 250 میلی لیتر ، 500 میلی لیتر یا 1000 میلی لیتر استفاده کنند.
بشر و مزور
بشرها و مزورها از رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی هستند که جهت ذخیره‌سازی، جابه‌جایی و یا مخلوط کردن مواد مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ظروف در مدل‌های شیشه‌ای و پلاستیکی و در ابعاد متفاوتی تولید می‌شوند.
ترمومتر
تقریبا همه‌ی افراد با ترمومتر آشنایی دارند و در خانه برای سنجش دمای بدن از آن استفاده می‌کنند. ترمومترهای مورد استفاده در آزمایشگاه‌ها نیز تقریباً شبیه به آن هستند. تنها تفاوت آنها این است که بجای اندازه‌گیری دمای بدن، دمای مواد و محلول‌ها را اندازه‌گیری می‌کنند. ترمومترهای آزمایشگاهی در انواع مختلفی مانند دیجیتال و ساده تولید می‌شوندو دقت درجه‌بندی آنها نیز ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد.
بورت
بورت‌ها یکی از رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی هستند. بورت آزمایشگاهی جهت اندازه‌گیری حجمی محلول‌ها و تیتراسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تجهیز معمولا به صورت استوانه‌‌ی مدرج ساخته می‌شود که در انتهای آن یک شیر تخلیه وجود دارد. رایج‌ترین انواع بورت‌ها 50 میلی لیتری، 25 میلی لیتری و 10 میلی لیتری هستند.
ترازوی آزمایشگاهی
نمونه‌های آزمایشگاهی چه جامد و چه مایع، اغلب قبل از استفاده توزین می‌شوند، زیرا بعضی از آزمایشات به مقدار دقیقی از مواد احتیاج دارند. امروزه با روی کار آمدن ترازوهای دیجیتال در آزمایشگاه‌ها، روند وزن‌سنجی و توزین به مراتب آسان‌تر از قبل شده است زیرا ترازوهای دیجیتال آزمایشگاهی طرز کار ساده‌تری دارند و کاربر برای استفاده از آنها راه سختی را پیش رو ندارد. بسته به دقت آزمایش، ترازوهای آزمایشگاهی نیز با دقت‌های مختلف و در انواع گوناگونی ساخته می‌شوند. به طور مثال ترازوهای آنالیتیکال یا تحلیلی از ابزارهای حساس و پرکاربرد آزمایشگاهی هستند که برای اندازه‌گیری دقیق جرم نمونه‌های آزمایشگاهی (اغلب مقادیر کمتر از میلی‌گرم) طراحی شده‌اند. در حالیکه ترازوی رطوبتی آزمایشگاهی، رطوبت یک نمونه‌ی جامد و یا محلول در مایع را می‌سنجد.
قیف آزمایشگاهی
قیفهای آزمایشگاهی یکی از رایج ترین تجهیزات آزمایشگاهی، لوازم آزمایشگاهی هستند که شاید در نظر اول اهمیت چندانی نداشته باشند. اما زمانی که نیاز باشد یک محلول به درون ظروفی با دهانه باریک ریخته شود، اهمیت قیف آزمایشگاهی مشخص خواهد شد. قیفهای آزمایشگاهی انواع مختلفی دارند که هر کدام دارای عملکرد متفاوتی است و برای کاربرد مشخصی طراحی شده است. قیفهای بوخنر و هیرش نمونه‌های خوبی از قیفهای پرکاربرد آزمایشگاهی هستند.
انبرها
کاربران آزمایشگاه اغلب اوقات مجبور هستند با ظروف حاوی مواد شیمیایی، مواد داغ و سایر نمونه‌های خطرناک کار کنند. انبر برای کار با ظروف حاوی مواد خطرناک و یا ظروف آزمایشگاهی داغ مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر نوع انبر آزمایشگاهی برای استفاده خاصی طراحی شده است. به طور مثال انبرهای مختص بشرها و بوته چینی با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند.
پی‌ست‌ها
پی‌ست آزمایشگاهی یک بطری شستشو با یک نازل است که برای شستشوی ظروف یا لام آزمایشگاهی و همچنین استریل کردن استفاده می‌شود. پی‌ست‌ها اغلب از پلی اتیلن ساخته می‌شوند. بسته به کاربرد، می‌توان پی‌ست‌ها را با یک حلال پرکرد که در این صورت بهتر است از پی‌ست‌های لیبل‌دار استفاده شود.
سیفتی باکس‌ها
کار با مواد خطرناک (مانند نمونه‌های سمی یا بیولوژیکی) و ابزار تیز و برنده مانند تیغ و شیشه آلات شکسته در هر آزمایشگاهی محتمل است. علاوه براین ممکن است لوازم مصرفی مانند سرنگ‌ها یا نوک سمپلرهای آغشته به این مواد نیز در آزمایشگاه‌ها بسیار یافت شوند. به همین علت است که سیفتی‌باکس‌ها را می‌توان یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی به شمار آورد.
برس شستشوی لوله‌های آزمایش
لیست رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی بدون ذکر ابزاری برای تمیز کردن، کامل نخواهد بود. برس‌هایی که برای شست‌و شو طراحی شده‌اند یکی از تجهیزات رایج برای تمیز کردن ظروفی مانند ارلن، بشر و لوله‌های آزمایش هستند که بر اساس نیاز، نوع و ابعاد ظروف در ابعاد متنوعی عرضه می‌شوند. نکته‌ی مهم در استفاده از این برس‌ها این است که بلافاصله پس از استفاده باید کاملا شسته و تمیز شوند.
انکوباتر ازمایشگاهی
انکوباتور آزمایشگاهی شاید در تمامی آزمایشگاه‌ها کاربرد نداشته باشد اما یکی از رایج‌ترین تجهیزاتی است که در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی یافت می‌شود. زیرا کشت سلول یا میکروارگانیسم‌ها اغلب ملزوم ایجاد شرایط مناسب است. انکوباتورهای آزمایشگاهی نیز بسته به نیاز آزمایشگاه در انواع مختلفی مانند مدل کلاسیک یا یخچال‌دار تولید می‌شوند. برخی دیگر نیز دارای شیکر هستند که علاوه بر ایجاد شرایط مناسب برای رشد میکروارگانیسم، به مخلوط شدن آن با ماده مورد نظر نیز کمک می‌کنند.
سانتریفوژ
زمانی که درباره رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی صحبت می‌‍کنیم، نمی‌توان از سانتریفیوژها غافل شد. بدون شک سانتریفیوژها تجهیزات مهم و پرکاربردی در اغلب آزمایشگاه‌ها هستند. اما باید توجه داشت که استفاده از این تجهیز مستلزم مهارت و آموزش‌های خاصی است زیرا هرگونه اشتباه در چیدمان لوله‌ها و یا حین نصب روتور ممکن است طبعات جبران‌ناپذیری را برای آزمایشگاه و همچنین کاربر به دنبال داشته باشد.
دستگاه اتوکلاو
دستگاه اتوکلاو را نمی‌توانیم در هر آزمایشگاهی مشاهده کنیم. اما اگر در یک آزمایشگاه نیاز به استریل کردن مواد و تجهیزات باشد، بدون شک اتوکلاو یکی از تجهیزات مهم و کاربردی محسوب می‌شود. دستگاه اتوکلا نیز مانند سایر تجهیزات آزمایشگاهی، بسته به نوع کاربرد، در ابعاد مختلفی عرضه می‌شود.
چراغ بونزن، مثلث نسوز و سه پایه
چراغ بونزن برای استریل کردن اشیائی مانند لوپ فلزی و گرمایش استفاده می‌شود. گاز مورد استفاده در این تجهیز می تواند گاز طبیعی یا گاز مایع مانند متان باشد. از سه پایه و مثلث نسوز نیز می‌توان برای حرارت دادن ظروفی مانند بوته چینی روی چراغ بونزن استفاده کرد.
اسپاتول
اسپاتول آزمایشگاهی ظاهری شبیه به کفگیر آشپزخانه دارد، فقط کمی کوچکتر از آن است. اسپاتول ابزاری کوچک است که برای جمع آوری و انتقال مواد جامد مورد استفاده قرار می‌گیرد. اکثر اسپاتول‌ها در برابر اسیدها و گرما مقاوم هستند که آنها را برای استفاده با طیف وسیعی از مواد مناسب می‌کند.
دسیکاتور
دسیکاتور آزمایشگاهی یک ظرف ضد رطوبت است که با استفاده از یک ماده خشک کننده مناسب که قسمت پایین را اشغال می‌کند، رطوبت را کاهش می‌هد. این تجهیز هم برای خنک سازی اجسام گرم شده و هم برای ذخیره سازی اجسام خشک که نباید در معرض رطوبت موجود در جو قرار گیرند، استفاده می‌شود.
