تاریخچه ی بیمارستان‌ها

بیمارستان ها از مهم ترین مراکزی هستند که از زمان های قدیم تا الان برای تامین سلامت مردم نقش مهمی داشته اند. حال میخواهیم به تاریخچه ی بیمارستان و انواع بیمارستان ها بپردازیم.

بیمارستان

لغت بیمارستان که در فارسی افغانستان آن را شفاخانه تعریف کرده اند، یک بنیاد مراقبت های بهداشتی است که با کارکنان پزشکی، پرستاری و تجهیزات پزشکی به بیماران خدمات درمانی ارائه می دهد. معروف ترین گونه ی بیمارستان ها، بیمارستان های عمومی هستند که به طور معمول دارای یک بخش اورژانس برای درمان فوری مشکلات سلامتی از جمله آتش گرفتگی، تصادف،سکته و… است. بودجه ی بیمارستان ها به طور معمول از راه تامین بودجه ی عمومی، سازمان های بهداشتی، شرکتهای بیمه درمانی یا نهاد های نیکوکاری تامین میشود. در گذشته بیمارستان ها با دستورات مذهبی یا افراد نیکورکار تاسیس و تامین میشدند. امروزه بیمارستان در نظام حرفه‌ای، مرکز سازمان یافته‌ای است که دیگر فقط محل اقامت نیست بلکه محل مراقبت  نیز است و در آن گروه شغلی پزشکی و پرستاری کار میکنند.  بیمارستان‌ها امروزه دارای تنوع زیادی در عرصه خدمات بهداشت و درمان می‌باشند و شامل بیمارستان‌های عمومی، بیمارستان بیماری‌های مزمن، بیمارستان بیماری‌های روانی، بیمارستان بیماری‌های واگیر، بیمارستان‌های زنان و زایمان و … می‌باشند. در بیمارستان ها، لوازم مصرفی بیمارستان از قدیم تاالان پیشرفت به سزایی داشته اند.

تاریخچه ی تاسیس بیمارستان‌ها در جهان

تاریخچه ی اولین بیمارستان جهان  که به شکل امروزی در سریلانکای امروزی در سال های حدود 430 قبل از میلاد مسیح شکل گرفته است، همچنین بعد از آن در قرن اول قبل از میلاد، رومی ها نوعی بیمارستان برای ارائه خدمات درمانی به گلادیاتورهای زخمی در شهرها تاسیس کردند و نام آن را ولتودیناریا ( valetudinaria ) نهادند. با تاسیس مراکز درمانی از جمله بیمارستان ها، انتقال بیماران به این مراکز نقش جدی تری به خود گرفت. سرخپوستان از نوعی سورتمه، قابایل مصری از کجاوه های سوار بر شتر و سایر ملل از روش های گوناگون برای حمل بیمار استفاده میکردند.

در قرن پانزده میلادی، شاه فردیناند(پادشاه اسپانیا) و همسرش ملکه ایزابل نوعی مرکز درمانی یا بیمارستان سیار به نام آمبولانسیا ( Ambulancia )طراحی کردند که در صحنه جنگ به کمک سربازان زخمی می شتافت.

  در سال ۱۷۹۳ میلادی، دکتر دومینیک ژان لاری پزشک ارشد سپاه ناپلئون، طی جنگ فرانسه و پروس نوعی بیمارستان سیار به نام آمبولانس ولانته ( ambolance volante ) را طرحی کرد که برای انجام اقدامات اولیه و انتقال مجروحان به پشت خط مقدم استفاده میشد. همزمان با وی، بارون پرسی نوعی درشکه با قابلیت حمل تعداد زیادی مجروح از خط مقدم به نواحی امن‌تر طراحی کرد و نام آن را موبایل امرجنسی روم ( mobile emergency room) گذاشت.

در جنگ جهامی اول خدمات بیمارستانی از لحاظ کیفی ارتقا پیدا کرد و با اختراع بی سیم، مراکز دیسپچ در این راه به کمک امدادگران آمدند. همچنین قبل از جنگ جهانی دوم ، آمبولانس های پیشرفته همراه با پزشک بربالین بیماران حاضر میشدند و با مراکز دیسپچ برای ارائه ی بهتر خدمات درمانی در تماس بودند.

تاریخچه ی بیمارستان در ایران

بیمارستان گرچه مانند حرفه پزشکی تاریخچه‌ای بس طولانی دارد ولی از نظر درمان بیماری و ارائه خدماتی مثل  آموزش پزشکی و تحقیقات علمی قدمت چندانی ندارد. مفهوم کلمه بیمارستان در حال حاضر با گذشته تفاوت دارد. حتی تا شروع قرن بیستم در اغلب نقاط دنیا بیمارستان یک سازمان خیریه بود. مثلا در کشورهای اروپایی بیمارستان‌ها، مکان‌هایی برای نگهداری و حمایت از فقرا، معلولان، آوارگان، سالخوردگان و… نیز به حساب می آمد. در قرون وسطی اولین بیمارستان یا پناهگاه ویژه بیماران روانی در دنیا توسط مسلمانان تأسیس شد که در آن به مراقبت و درمان بیماران روانی به روش‌های مختلفی می‌پرداختند. در دوران شکوه مسلمانان و شکوفایی علم بیمارستان های متعددی در ایران بنا گردیده است. بیمارستان جندی‌شاپور، بیمارستان ری، بیمارستان نیشابور، بیمارستان عضدی و بیمارستان معزالدوله دیلمی ازجمله این بیمارستان‌های تازه ساخت بودند. اما ساخت اولین بیمارستان به سبک غربی به دوره قاجاریه برمی‌گردد.

اولین بیمارستان در ایران

 در سال 1290، ناصرالدین شاه دستور ساخت یک بیمارستان را صادر کرد. ناصرالدین شاه تصمیم گرفت تا بیمارستانی در تهران تاسیس کند. لذا ناظم‌الاطباء، پزشک مخصوص خود را مامور تاسیس اولین بیمارستان تهران کرد و به این ترتیب اولین بیمارستان با سبک و سیاق فرنگ در تهران و ایران، در میدان حسن‌آباد و در محله‌ای به نام هشت‌گنبد در سال 1298 به ریاست  ناظم‌الاطباء تاسیس گردید. این بیمارستان تا سال‌ها به نام مریضخانه ی دولتی نامیده می‌شد. پس از این بیمارستان، چند بیمارستان دیگر نیز در تهران تاسیس شد، می‌توان از بیمارستان نظامی طهران نام برد که موسس آن شاهزاده علیقلی میرزا بود.مریضخانه دولتی پس از چندی به پاس زحمات پدر طب ایران به بیمارستان سینا تغییر نام داد. در سال 1319 این بنا به نام بیمارستان سینا تغییر نام داد. این بیمارستان هنوز هم پابرجاست و هم اکنون نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

بیمارستان های دیگر در ایران

همچنین در 1334 علاوه بر بیمارستان وابسته به هیات نمایندگی انگلستان در بوشهر بیمارستان جدیدی با کمک مالی بازرگانان محلی تاسیس شد و زیر نظر پزشکان انگلیسی  شروع به کار کرد و اداره آن را هیاتی مرکب از 2 ایرانی و 2 انگلیسی به عهده گرفتند.در همین سال، در مشهد میسیون انگلیسی بیمارستانی به ریاست دکتر کوک پی تاسیس کرد و نیز بیمارستان شاهرضا به مساعدت آلمانی‌ها در آن شهر تاسیس شد. در تهران هم دکتر سعید مالک (لقمان الملک )  که رئیس مجلس حفظ‌الصحه و سپس رئیس اداره کل صحیه بود، در 1300 – 1299شمسی  پس از تاسیس انستیتو پاستور ایران، بیمارستان وزیری را بنا کرد و براساس آمار دولتی در 1301 شمسی، شمار بیمارستان‌های تهران به 8 واحد رسید. همچنین قدیمی ترین مرکز درمانی ایرران در قم است.